دکتر شعیب بهمن
الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه پیش بینی کرده که روند رشد تولید نفت آمریکا در چند سال آینده متوقف خواهد شد، زیرا قیمت کنونی نفت، شتاب رشد تولید آمریکا را مهار می کند. از نظر نواک با آنکه در سال های اخیر تولید نفت آمریکا با افزایش مواجه بوده، اما این روند صعودی هر سال کمتر از سال پیش بوده است؛ از این رو وزیر انرژی روسیه اعتقاد دارد که اگر در آینده نزدیک، پیش بینی ها محقق شوند، جهان باید شاهد توقف رشد تولید نفت آمریکا در سال های آتی باشد. پیش بینی نواک در حالی صورت گرفته که ایالات متحده آمریکا از زمان روی کار آمدن دونالد ترامپ، رویه و سیاست جدیدی را در حوزه انرژی اتخاذ کرده است. تاکید ترامپ بر افزایش تولید نفت آمریکا و گام برداشتن در عرصه صادرات بدون توجه به نفت شیل میسر نخواهد شد و در بلندمدت ادامه نخواهد یافت. از این رو بررسی احتمال وقوع پیش بینی وزیر انرژی روسیه در برابر سیاست هایی که دولت آمریکا دنبال می کند، می تواند چشم انداز روشنی به آینده بازارهای جهانی دهد.
جایگاه نفت شیل
در سال های گذشته پیش بینی می شد که عرضه نفت شیل می تواند موج عظیمی در بازار جهان ایجاد کند. با این حال بر خلاف پیش بینی هایی که در مورد نفت شیل صورت می گرفت، ورود این نوع نفت توسط آمریکا به بازارهای جهانی نتوانست باعث بروز «شوک عرضه» شود. برآوردهای آژانس بین المللی انرژی نشان می دهد که این رویداد تنها زمانی اتفاق می افتد که با تولید نفت شیل از سوی تمام بازیگران مواجه شود و تنها محدود و محصور به آمریکا نماند. به عنوان مثال اگر کانادا هم تولید نفت شیل خود را به طرز چشمگیری افزایش می داد، آنگاه می شد انتظار بروز تحولات جدی در مورد عرضه نفت داشت. در نتیجه در حال حاضر آمریکا به تنهایی نمی تواند بازیگر تعیین کننده ای در عرصه تحولات انرژی باشد. این در حالی است که برآوردها نیز از روند جهشی در تولید نفت شیل حکایت ندارند. به عنوان مثال، سازمان مدیریت اطلاعات انرژی آمریکا تخمین زده است که تولید نفت از شیل های نفتی آمریکا تا سال ۲۰۲۰ به ۲٫۸ میلیون بشکه در روز برسد و از آن به بعد رفته رفته رو به کاهش و در نهایت روی دو میلیون بشکه ثابت بماند. اگر چه در حال حاضر میادین نفت شیل ایگل فورد و بیکن موجب افزایش ظرفیت تولید نفت امریکا شده اند، اما تولید این نوع نفت از سایر میادین چندان آسان نیست.
گزینه های آمریکا
در بیشتر برآوردهای صورت گرفته درباره استخراج نفت شیل، هزینه فناوری های استخراج این نوع نفت بین ۶۰ تا ۸۰ دلار به ازای هر بشکه تعیین شده است. بنابراین، استخراج نفت و گاز شیل در آینده در صورتی توجیه اقتصادی خواهد داشت که قیمت نفت به بیش از ۱۰۰ دلار به ازای هر بشکه افزایش یابد. با توجه به اینکه قیمت نفت در بازارهای جهانی با افزایش چشمگیری که بتواند تولید نفت شیل را از لحاظ اقتصادی توجیه پذیر کند، مواجه نشده، در نتیجه اگر روند کنونی در مورد بهای نفت ادامه یابد، قطعا شرکت های کمتری به سرمایه گذاری در حوزه نفت شیل تمایل نشان خواهند داد. در چنین شرایطی، آمریکا دو گزینه پیش روی خود دارد. در گزینه نخست، مقام های سیاسی آمریکا باید تلاش کنند به هر نحوی که شده، بهای نفت را در بازارهای بین المللی افزایش دهند. نتیجه منطقی انتخاب چنین گزینه ای یا اعمال تحریم های نفتی علیه کشورهای تولیدکننده یا به آشوب کشیدن کشورهای تولیدکننده و معابر اصلی انتقال نفت است. در واقع بهای نفت هنگامی در بازارهای جهانی افزایش می یابد که مناطق و کشورهای تولیدکننده نفت دچار آشوب و چالش شوند. پیامد انتخاب این گزینه می تواند اعمال فشار اقتصادی و تحریم های یکجانبه آمریکا علیه کشورهای تولیدکننده نفت بیشتری باشد. همچنین این گزینه می تواند به بروز تهدیدها، مخاطرات و آشوبهای امنیتی در کشورهای تولیدکننده یا مسیرهای انتقال نفت منتهی شود. در گزینه دوم، مقام های آمریکا ناگزیرند هیچ تلاشی برای افزایش بهای نفت نکنند، زیرا افزایش قیمت نفت می تواند ارتباط مستقیمی با معادلات سیاسی در آمریکا باشد و حتی بر انتخاب افراد در سمت های مهم سیاسی همانند ریاست جمهوری و عضویت در مجلس آمریکا تاثیرگذار باشد. در نتیجه، رقابت های حزبی و سیاسی در آمریکا همواره یکی از عوامل محدودکننده ای بوده که روسای جمهور را از دستکاری عمدی در بازارهای بین المللی بازداشته است. قاعدتا اگر آمریکایی ها هیچ عمل سیاسی برای افزایش بهای نفت انجام ندهند، بازارهای جهانی دچار افزایش قیمت نخواهند شد و در نتیجه، استخراج نفت شیل نمی تواند از لحاظ اقتصادی چندان به صرفه باشد و تداوم یابد.
مخمصه ترامپ
در حال حاضر اگر چه دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا با تعقیب سیاست افزایش تولید نفت شیل در پی یکه تازی ایالات متحده در عرصه انرژی است، اما همواره ترس از افزایش بهای انرژی در داخل آمریکا به خصوص در ایام منتهی به انتخابات همانند یک عامل بازدارنده برای سیاست های وی عمل کرده است. اگر چه ترامپ با تحریم کشورهایی همچون ایران و ونزوئلا تلاش کرده محدودیت هایی در عرضه نفت به وجود آورد تا قیمت ها اندکی افزایش یابند، اما او بهتر از هر کسی می داند که اگر قیمت نفت بیش از حد افزایش یابد، وی اولین فردی است که در داخل آمریکا دچار مشکل خواهد شد و حتی ممکن است بخت خود را برای انتخاب مجدد به سمت ریاست جمهوری از دست بدهد. با این حال دولت ترامپ متوجه این نکته نبود که همه تحولات با مدیریت آمریکا روی نمی دهند. به عنوان مثال بروز تشنج در خلیج فارس از جمله حمله به چند نفتکش و مورد هدف قرار گرفتن تاسیسات نفتی آرامکو در عربستان در زمره رویدادهایی بودند که خارج از اراده و خواست آمریکا صورت گرفتند. با این اوصاف آمریکا درگیر یک مشکل اساسی است و هر گزینه ای را که انتخاب کند، در آینده با چالش مواجه خواهد شد. اگر دولت آمریکا تمایل به تداوم و افزایش استخراج نفت شیل داشته باشد، ناگزیر است با اقدام های سیاسی و امنیتی، در بهای کنونی نفت دستکاری کند. از سوی دیگر اگر دولت آمریکا به سمت دستکاری عمدی بازارهای بین المللی انرژی حرکت کند، ممکن است رئیس جمهور و حزب متبوع او از سوی مردم ایالات متحده با بی مهری مواجه شوند و حزب رقیب نهایت استفاده را از تحت فشار قرار گرفتن مردم ببرد. در چنین شرایطی ترامپ باید این انتخاب استراتژیک را انجام دهد که افزایش استخراج نفت شیل بیشتر می تواند در انتخابات به او کمک کند یا افزایش نارضایتی مردم در پی صعود قیمت نفت و به تبع آن قیمت بنزین! علاوه بر چالش های داخلی، تولید نفت شیل هرگز با استقبال تولیدکنندگان سنتی نفت و حتی متحدان آمریکا همچون عربستان سعودی مواجه نشده است. چنانکه سعودی ها بارها تلاش کرده اند در رایزنی با سایر تولیدکنندگان همانند روسیه، میزان تولید نفت را در سطحی نگه دارند که قیمت آن برای استخراج نفت شیل مقرون به صرفه نباشد. در نتیجه، تولید نفت شیل نه تنها در داخل آمریکا نیازمند یک انتخاب استراتژیک است، بلکه امکان دارد موجب تجدید نظر این کشور در سیاست خارجی خود به ویژه در ارتباط با برخی از متحدان سنتی همچون عربستان سعودی شود. در مجموع با توجه به عدم افزایش چشمگیر بهای نفت، تمایل اندک شرکت های بزرگ نفتی برای سرمایه گذاری در نفت شیل، پیش رو بودن انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا و همچنین نارضایتی برخی از شرکای سنتی واشنگتن، به احتمال زیاد پیش بینی الکساندر نواک در خصوص آینده تولید نفت آمریکا محقق خواهد شد و ایالات متحده نمی تواند در سال های آتی به روند شتابان تولید نفت ادامه دهد. البته این امر به معنای کاهش میزان تولید آمریکا نیست، بلکه به احتمال زیاد تولید نفت این کشور در یک میزان مشخص باقی خواهد ماند. اگر چه این امر می تواند موجب خودکفایی آمریکا در استحصال نفت شود، اما با آرزوی ترامپ مبنی بر تبدیل ایالات متحده به بازیگر اول در عرصه طلای سیاه همخوانی چندانی نخواهد داشت.
هفته نامه مشعل
