روابط ملت پایه ایران و تاجیکستان

سفر امامعلی رحمان رییس جمهور تاجیکستان به ایران واکنش یا پس دادن بازدید سفر ابراهیم رییسی، رییس جمهور ایران به تاجیکستان بود. در سفر رییس جمهور ایران به دوشنبه که به منظور حضور در اجلاس سران کشورهای عضو پیمان شانگهای انجام شد، موضوعات دوجانبه میان تهران و دوشنبه نیز مطرح و همین مساله باعث شد یخ روابط میان ایران و تاجیکستان آب شود و زمینه همکاری مجدد میان ایران و تاجیکستان فراهم آید. این در حالی است که روابط دو کشور در سایه برخی اختلافات، برای سال ها تیره وتار بود. برخی مصادیق همکاری ها میان دو کشور نیز خیلی زود دیده شد. در یک نمونه، در هفته های اخیر در حوزه های امنیتی و نظامی، ایران تصمیم گرفت که فناوری ساخت تعدادی از پهپادهای خود را در اختیار جمهوری تاجیکستان قرار دهد. به نظر می رسد در شرایط کنونی، عزم مقام های هر دو کشور هم در تهران و هم در دوشنبه بر این است که روابط و مناسبات توسعه پیدا کرده و تلخی های سال های گذشته کنار گذاشته شود. ضرورت حل وفصل اختلافاتی که بر روابط میان دو کشور سایه افکنده بود طی سال های اخیر بارها مورد تاکید کارشناسان قرار گرفته بود. چرا که روابط ایران و تاجیکستان بیش از آنکه یک روابط دولت پایه و متکی بر روابط میان دولت ها باشد، روابطی ملت پایه است. دو ملت ایران و تاجیکستان از یکدیگر جدا نیستند و هیچ دولت یا حکومت سیاسی نمی تواند میان دو ملت جدایی بیندازد.  روابط ایران و تاجیکستان ممکن است که شبیه به روابط میان بسیاری از کشورهای دیگر فراز و فرودهایی داشته باشد و تنش هایی در این روابط به وجود آید اما در شرایط فعلی عزم هر دو کشور بر تقویت روابط قرار گرفته و چنین مساله ای می تواند به نفع هر دو طرف تمام شود. یکی از موضوعات حائز اهمیت این است که تعاملات میان همسایگان و کشورهایی میان ایران و تاجیکستان که اگرچه مرز مشترک زمینی ندارند اما به علت قرابت های تاریخی، فرهنگی، تمدنی و زبانی همسایه به حساب می آیند، می تواند به راحتی و بدون تاثیرپذیری از فشارهای بیرونی انجام شود. یعنی قرار نیست این همکاری ها به طور جدی از تحریم ها تاثیر پذیرد.  

از سوی دیگر، باید به این نکته توجه داشت که در رابطه میان ایران و تاجیکستان ایران بیشتر نقش صادرکننده را بر عهده دارد و از خدمات فنی و مهندسی گرفته تا تولید مواد غذایی و انتقال تکنولوژی برای تاجیکستان فراهم می کند. در نتیجه این مساله باعث می شود تاثیر جدی و قابل توجهی از سوی تحریم ها متوجه روابط میان دو کشور نباشد. ضمن اینکه راه و مسیر دور زدن تحریم ها میان ایران و تاجیکستان در گذشته نیز وجود داشته و امتحان خود را پس داده است. از همین رو مجددا امکان احیای این مسیرها وجود دارد. همکاری بانک های کوچک تر، بنگاه های اقتصادی کوچک در دو کشور یا حتی تاسیس بنگاه های اقتصادی صوری نیز می تواند راهگشا باشد. یعنی راه های متعددی برای دور زدن تحریم ها وجود دارد و نباید این مانع، به عنوان مانعی غیرقابل عبور در مسیر تقویت روابط ایران و تاجیکستان دیده شود. واقعیت این است که حضور هر دو کشور در برخی از نهادهای منطقه ای و همکاری ها در چارچوب این نهادها نیز موضوعی است که می تواند قابل توجه باشد و فرصت های جدیدی برای تقویت روابط ایجاد کند. برای نمونه، پذیرش عضویت ایران در سازمان همکاری های شانگهای مراودات میان تهران و کشورهای عضو از جمله تاجیکستان را ساده تر خواهد کرد. ضمن اینکه هر دو کشور ایران و تاجیکستان در قالب اتحادیه اقتصادی اوراسیا همکاری هایی دارند که شامل توافقنامه های گمرکی و اقتصادی می شوند و همین موضوع نیز می تواند به عنوان یک عامل تسهیلگر در تقویت روابط ایران و تاجیکستان پس از پایان یافتن تنش هایی که در سال های اخیر مانع تقویت روابط شده بود، در نظر گرفته شود.