گروه اقتصادی : فرصت تجارت با روسیه، کشوری که از نظر مساحت در دنیا بزرگ ترین محسوب می شود، می تواند در نوع خود غنیمت به حساب آید اما با توجه به روابط خوب ایران با این کشور استراتژیک، در زمینه اقتصادی بسیار کمرنگ عمل کرده ایم. روسیه سالانه چیزی در حدود ۲۴۰ میلیارد دلار از نیازهایش را با واردات از کشورهای مختلف دنیا تامین می کند، اما جالب اینجاست سهم ایران از کل واردات روسیه، چیزی کمتر از «یک دهم درصد» است! به بیان دیگر در بازار ۲۴۰ میلیارد دلاری روسیه، سهم ایران ۳۰۰ میلیون دلار است و مرکبات، صیفی جات، صنایع سبک و خشکبار از جمله محصولاتی هستند که ایران به روسیه صادر می کند.
روسیه بارها در موقعیت های حساس بین المللی، مواضع خود را در حمایت از ایران اعلام کرده و همپیمان کشور در مواجه با دیگر کشورها بوده است اما جای سوال دارد که چرا ایران و روسیه نتوانسته اند سهم تجارت خود را با یکدیگر افزایش دهند؟ شاید اهمال تصمیم گیران در سطح کلان و اعتماد بیش از اندازه به کشورهای غربی از دلایل این سطح پایین از مراودات تجاری باشد.
شعیب بهمن کارشناس مسائل روسیه در گفت و گو با «رسالت» درباره سهم پایین ایران در تجارت با روسیه گفت: «ایده ای در سال های گذشته در حوزه روابط ایران و روسیه وجود داشت که تاکید می کند اقتصاد این دو کشور از قابلیت مکمل بودن برخوردار نیستند چون هر دو کشور تولیدکننده انرژی و نفت و گازند و نمی توانند بخش مهمی از اقتصاد خود را به یکدیگر گره بزنند. اما واقعیت این است که این ایده بیشتر از اینکه منطبق بر واقعیت باشد ساخته و پرداخته ذهن افرادی است که تمایل به همکاری با روسیه دارند و یا عقب ماندگی صنایع و خدمات روسی را در برابر صنایع غربی مطرح می کنند.»
وی افزود: «ایران و روسیه در حوزه های مختلف می توانند روابط تجاری خود را از صنعت و تکنولوژی تا خدمات، کشاورزی، دفاعی و امنیتی گسترش دهند اما دلیل اصلی که این روابط توسعه پیدا نکرده، گرایش غرب گرایانه در بین مسئولان است که تمایل به همکاری با کشورهایی به جز کشورهایی اروپایی ندارند. این در حالی است که بر خلاف ادعای این افراد، روس ها در بخش صنایع و فناوری ها اگر نگوییم از کشورهای غربی جلوتر هستند، چیزی کمتر از آنها ندارند و می توانند تامین کننده بسیاری از کالاهای ایران باشند.»
بهمن با بیان اینکه آنچه که بیش از همه بر توسعه مناسبات اقتصادی ایران و روسیه سایه انداخته، وجود مدیران غرب گرا با گرایش غربی است که روابط با این کشورها را بر ارتباط با روسیه ترجیح می دهند، گفت: «در شرایطی که ایران توسط کشورهای غربی تحت تحریم قرار گرفته، گشایشی در روابط مان با روسیه ایجاد نمی شود. در حالی که روس ها در حوزه های مختلف پیشنهادهای مختلفی را برای دورزدن و کم اثر کردن تحریم ها به ایران می دهند ولی در عمل با عدم استقبال و بی میلی مسئولان و مدیران در بخش های مختلف مواجه می شویم. تا زمانی که این نگاه تصحیح نشود نمی توان امیدی به توسعه مناسبات اقتصادی بین ایران و روسیه داشته باشیم.» این کارشناس مسائل روسیه به پیشنهادات روس ها در مناسبات اقتصادی با ایران اشاره کرد و گفت: «روس ها در بخش انرژی، نفت و گاز پیشنهادات مختلفی به ایران ارائه کردند اما در پسابرجام پیشنهادات در حوزه انرژی به شرکت های اروپایی مانند توتال داده شد و روس ها موفق نشدند در هیچ یک از پروژه های نفت و گاز ایران سرمایه گذاری کنند. پیشنهاد مهم دیگر روس ها درباره احداث نیروگاه های برق آبی سواحل شمالی خلیج فارس و دریای عمان بود که به چند پروژه محدود شد. این امر می توانست به توسعه مناطق و رفع نیازهای مردم کمک کند. حوزه دیگر حمل و نقل و ترانزیت جاده ای ایران بود که به شکل گسترده اجرایی و عملیاتی نشد. علاوه بر حوزه های کلان در حوزه های شیلات، باغداری و صنایع چوب نیز روس ها پیشنهادات قابل توجهی دادند.» بهمن درباره اهمیت تجارت با ارزهای ملی دو کشور گفت: «یکی از مهم ترین مسائل در ارتباط با تجارت ایران و روسیه استفاده از ارزهای ملی توسط این دو کشور در مبادلات تجاری بود که در داخل ایران با استقبال بانک مرکزی مواجه نشد. اخیرا توافقنامه پیوستن بانک های ایران به استفاده از سوئیفت روسی امضا شده اما درباره اینکه چقدر ساختار اقتصادی ایران آمادگی دارد که از این سامانه استفاده کند، تهدید های جدی وجود دارد.»
وی با اشاره به عدم استفاده از ارزهای ملی ایران و روسیه در مبادلات تجاری گفت: «تاکنون در این مورد فقط مذاکره و بحث شده و هنوز معامله ای توسط ارزهای پایاپای انجام نگرفته است. یکی از مسائل مهمی که می تواند نه فقط در روابط ایران و روسیه بلکه دارای پیامدهای جهانی باشد، مبادله دو جانبه با ارزهای ملی است. چنین روندی نه فقط موجب تسهیل مبادلات میان دو کشور می شود بلکه باعث تضعیف دلار در جهان می گردد.»
این تحلیلگر اقتصادی تصریح کرد: «اگر بیشتر کشورهای جهان به سمت عدم استفاده از دلار و استفاده از ارزهای ملی حرکت کنند، دلار جایگاه و ارزش فعلی خود را در اقتصادبین الملل از دست می دهد و این برای ما که بارها ارزش پول ملی مان در برابر دلار تضعیف شده است، اهمیت زیادی دارد. اما متاسفانه تاکنون اهتمام جدی در این زمینه صورت نگرفته و به جز روسیه، با ترکیه و چین نیز عملیاتی نشده است.»
نیازمند تغییر نگرش در مناسبات اقتصادی ایران و روسیه
وی دورنمای روابط اقتصادی ایران و روسیه را غیرشفاف توصیف کرد و گفت: «بیشتر از آنکه وجود توافق های اقتصادی بتواند محرک روابط اقتصادی ایران و روسیه باشد، نیاز به تغییر نگرش ها داریم و تا وقتی نگرش ها عوض نشوند، توافق ها هم به مرحله اجرا در نمی آیند. بنابراین نیازمند تغییر نگرش در مدیران میانی هستیم و یا افرادی جایگزین مدیران فعلی شوند که تمایل به توسعه مناسبات ایران و روسیه داشته باشند.»
بهمن اظهار کرد: «با نگرش ها و رویکردهای موجود در عمل نمی توانیم شاهد هیچ توسعه ای در روند معاملات ایران و روسیه باشیم. حتی اگر توافق های چندصد میلیارد دلاری بین دو طرف امضا شود در عمل با کارشکنی های متعدد مواجه خواهیم شد و به رغم اینکه در سال های گذشته توافق های خوبی بین دو کشور وجود داشته اما هیچ کدام به مرحله اجرا نرسیده اند کما اینکه رقم پایین زیر دو میلیارد دلار را در تجارت میان دو کشورشاهد بوده ایم که با مواضع سیاسی، اقتصادی و امنیتی روسیه و ایران همخوانی ندارد.» وی در پایان سخنانش بیان کرد: «اگر ایران و روسیه نتوانند همکاری های اقتصادی خود را به یکدیگر گره بزنند سایر همکاری های آنها آسیب پذیر خواهد بود بنابراین اقتصاد می تواند پایه و مبنای توسعه روابط در همه زمینه ها باشد. دوام و بقایای توسعه منابسات در همه بخش ها به مسئله اقتصاد برمی گردد و این هشدار را باید جدی گرفت که اگر ایران نتواند مناسبات اقتصادی خود را با روسیه توسعه دهد در زمینه های دیگر هم دچار چالش خواهد بود.»
روزنامه رسالت
