آرمان ملي- عليرضا پورحسين: پس از تغييرات ژئوپليتيک در سطح بين‌المللي که به‌واسطه جنگ روسيه و اوکراين ايجاد شده است، مسئولان فدراسيون روسيه در سطوح مختلف علي‌رغم تحريم‌هاي غرب عليه روسيه و ايران بر همکاري مسکو و تهران در همه زمينه‌‌ها تاکيد کرده‌اند. در همين راستا چندي پيش سرگئي لاوروف و حسين اميرعبداللهيان وزراي خارجه روسيه و ايران در حاشيه سومين نشست وزراي امورخارجه همسايگان افغانستان در چين ديدار و گفت‌وگو کردند. مشخصا در اين ديدار اجرايي دستورهايي صادر شده که پس از ديدار ولاديمير پوتين و ابراهيم رئيسي، روساي جمهور دو کشور در ماه ژانويه امسال مورد بحث قرار گرفته است و اين شائبه را ايجاد کرده که روسيه از مدت‌ها قبل‌تر، اتفاقات اخير و راه‌هايي براي خروج از آن را پيش بيني کرده است. اين روند در روزهاي اخير نيز تداوم داشته به گونه‌اي که با وجود تدابير محدودکننده عليه روسيه و ايران توسط تعدادي از دولت‌ها، بر قصد دوجانبه براي تقويت همکاري‌‌ها در همه زمينه‌‌ها تاکيد شده است. در راستاي بررسي اين مساله «آرمان‌ملي» گفت‌وگويي با شعيب بهمن، تحليلگر ارشد مسائل روسيه داشته است که در ادامه مي‌خوانيد.
چه مؤلفه‌هايي سبب شده تا رويکرد روسيه در اين بازه زماني کوتاه نسبت به ايران تغيير کند؟
آنچه مشخص است جنگ اوکراين و تبعات آن صرفا بر روسيه و اوکراين تاثير نگذاشته و کشورهاي زياد ديگري را تحت تاثير قرار داده است. اين جنگ در سطوح بين‌المللي به شکل مشخص تغييرات زيادي ايجاد کرده که يکي از اين تغييرات بزرگ در حوزه اقتصاد است. اين تغييرات از زماني به وضوح ملموس شد که آمريکا و غرب اقدام به تحريم روسيه کرده و امروز نيز در حال گسترش تحريم‌ها عليه روسيه هستند. از سوي ديگر اين جنگ بر حوزه‌هاي امنيتي و نظامي نيز اثرگذار بوده است. بايد توجه داشت که تحريم‌ها هميشه کارساز نيستند و تا حدي کارآيي دارند که بتوانند يک کشور را در انزوا قرار دهند. زماني که اعمال تحريم‌ها فزاينده بوده و منافع ساير کشورها را نيز در خطر قرار دهد، شرايطي ايجاد مي‌شود که بازيگران ديگر نيز به دنبال شکستن اين تحريم‌ها خواهند رفت و فضايي ايجاد مي‌کنند تا منافعشان به واسطه تحريم يک کشور ديگر از بين نرود. بايد توجه داشت که تحريم‌ها در برهه‌اي از زمان به قدري گسترده مي‌شوند که ديگر کشور تحريم شده چيزي براي از دست دادن ندارد. مشخصا اين اتفاق امروز براي روسيه افتاده است. روسيه در گذشته براي همکاري با ايران در بخش دولتي و خصوصي ملاحظاتي داشت اما امروز به قدري تحريم شده است که ديگر اين ملاحظات براي آن‌ها معنايي ندارد و به همين علت است که در هفته‌هاي اخير بيشتر تمايل به همکاري با ايران دارد.
رويکرد روسيه مبني بر همکاري با ايران مقطعي خواهد بود؟
روسيه مي‌داند که نظام تحريم‌هاي غرب عليه ساير کشورها به گونه‌اي است که به سادگي اين تحريم‌ها رفع نخواهد شد و به همين علت مي‌دانند که با تحريم‌هاي مقطعي مواجه نيستند بلکه ممکن است ده‌ها سال درگير چنين تحريم‌هايي باشند. همين امر سبب شده تا روسيه يک تغيير نگرش کلي داشته باشد. به‌زودي يک نگاه بلندمدت در عرصه سياسي روسيه ايجاد مي‌شود که با ساير کشورها سازوکارهايي مستحکم ايجاد کنند تا بتوانند با آن‌ها تعاملات خاصي داشته باشند و تجارت‌شان محدود نشود. بايد توجه داشت که به مرور تعداد کشورهاي تحريم شده بيشتر شده است و اين در حالي است که حتي روسيه نيز به عنوان يک قدرت جهاني وارد اين ليست شده است و اين يک امتياز براي کشورهاي تحريم شده مي‌تواند باشد. به همين علت تحريم روسيه بر مناسبات ايران نيز تاثيرگذار است زيرا روسيه چيزي براي از دست دادن ندارند. از سوي ديگر فضايي جديد ايجاد شده است به اين شکل که روسيه مي‌تواند نيازهاي تحريم شده خود را از جانب ايران تامين کند و ايران نيز مي‌تواند روي اين مسائل حساب باز کند. اين يک فرصت اقتصادي خوب براي ايران و روسيه است که شايد بتواند اندکي اقتصاد دو کشور را به حرکت وادارد. بايد توجه داشت که توسعه روابط سياسي و اقتصادي ميان ايران و روسيه به سرعت به وقوع نمي‌پيوندد و اين امري زمان‌بر است. موانع زيادي در مسير توسعه روابط ايران و روسيه وجود دارد که تا از سوي طرفين رفع نشوند نمي‌توان انتظار توسعه روابط به صورت گسترده داشت.
تعامل بيشتر ايران و روسيه در اين برهه زماني بر عرصه بين‌الملل چه تاثيري خواهد گذاشت؟
امروز در ايالات متحده آمريکا اين بحث مطرح است که بايد روسيه را بيش از اين منزوي کرد و اجازه نداد تا اين کشور با ساير دولت‌ها در ارتباط باشد. مشخصا يکي از کشورهايي که مي‌تواند روسيه را از انزوا خارج کند ايران است زيرا دسترسي اين کشور را به آب‌هاي بين‌المللي مي‌تواند تامين کند. از طرفي ديگر برخي نيز در آمريکا بر اين باور هستند که علاوه بر اينکه امکان سازش با روسيه وجود ندارد، چنين امکاني در خصوص ايران نيز وجود ندارد. بنابراين آن‌ها بر اين باور هستند که بايد يک فشار همه جانبه بر مسکو، تهران و ساير کشورهاي تحريم شده و متعارض بايد اعمال شود تا نتيجه حاصل شود. امروز بيش از آنکه نگاه آمريکا تعيين کننده باشد، سياست‌هاي ايران و نحوه تعيين سياست خارجي کشور است که مي‌تواند تعيين کننده باشد. ايران اگر به درستي فرصت‌هاي ناشي از جنگ اوکراين را درک کند و به درستي از اين فرصت‌ها استفاده کند، ايران مي‌تواند يک موازنه در سياست خارجي خود ايجاد کند که در وهله اول منافع ملي کشور تامين شود و پس از آن نيز بتوانيم با ساير کشورهاي دوست نيز همکاري داشته باشيم. بخش زيادي از اينکه چه خواهد شد به داخل ايران بستگي دارد و تصميم‌هايي که گرفته مي‌شود. ايران بايد يک موازنه با قدرت‌هاي بزرگ همچون روسيه و چين ايجاد کند که در پي آن منافع خود تامين شود.
