کارشناس مسائل منطقه با اشاره به غیبت ایران در حل مسئله ادلب با توافق میان ترکیه و روسیه، گفت: اتفاقات ادلب فرصت بسیار خوبی برای ورود ایران به عرصه میانجی‌گری بود که متأسفانه به درستی از آن استفاده نشد؛ همانطور که در سال‌های گذشته در مقاطع و برهه‌های حساس در منطقه شاهد دیپلماسی فعال وزارت امور خارجه نبوده‌ایم.
شعیب بهمن، کارشناس مسائل منطقه و پژوهشگر مسائل روسیه، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره توافق ترکیه و روسیه در موضوع ادلب و حضور نداشتن ایران در این توافق گفت: در حوزه‌هایی که در سیاست خارجی جمهوری اسلامی حوزه مقاومت تلقی می‌شود بی‌عملی دیپلماتیک مشاهده می‌شود. به رغم آنکه فرصت‌های قابل توجهی در طول سال‌های گذشته برای تأثیرگذاری و ایفای نقش وزارت امور خارجه به منزله تنها نهاد دیپلماتیک کشور بوده، غالباً تمایلی از سوی دستگاه دیپلماسی برای ایفای نقش در برهه‌های حساس زمانی دیده نشده است.
چرا دستگاه دیپلماسی در مقاطع حساس منطقه فعال نیست
وی ادامه داد: کما اینکه بارها در سال‌های گذشته فرصت‌های متعددی به وجود آمده که ایران می‌توانست با اتخاذ دیپلماسی فعال یا خط مشی میانجی‌گرایانه و واسطه‌گرایانه، منافع و اهداف خودش را پیش ببرد اما متأسفانه در این مقاطع هیچ گاه شاهد دیپلماسی فعال وزارت امور خارجه نبوده‌ایم.
بهمن در تحلیل علت واقعی این امر گفت: نظر و تلقی وزارت خارجه این است که چون این پرونده‌ها در اختیارشان نیست به آن‌ها ورود جدی نمی‌کند، در حالی که حتی اگر این پرونده‌ها در دست نهاد دیگری باشد، در نهایت وزارت امور خارجه به دلیل اینکه مهم‌ترین نهاد دیپلماتیک در کشور محسوب می‌شود باید در چنین مواردی حضور مؤثر و فعالی داشته باشد. لذا این یک نقص بزرگ برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی است. ایران می‌توانست در بسیاری از مقاطع با رایزنی‌های دیپلماتیک و دنبال کردن فعالیت‌های میانجی‌گرایانه هم نقش خود را در منطقه ارتقا دهد و هم منافع بیشتری برای کشور تأمین کند.
وی بیان کرد: در مورد مسئله خاص توافق ترکیه و روسیه نیز این امر صدق می‌کند، در حالی که به ویژه با توجه به افزایش درگیری‌ها بین روسیه و ترکیه طی یک هفته اخیر، تنها کشوری که می‌توانست وارد عرصه میانجی‌گری شود ایران بود. به این دلیل که ایران هم در تحولات سوریه بازیگر ذی‌نفع و متنفذی بود و هم اینکه با تمامی طرفین درگیر یعنی ترکیه، روسیه و سوریه، روابط بسیار نزدیکی دارد. بنابراین موقعیت خاص و ویژه‌ای برای ایران ایجاد شده بود که متأسفانه به درستی از آن استفاده نشد و در نهایت رهبران ترکیه و روسیه به راه‌حلی هرچند مقطعی در مورد ادلب دست پیدا کردند.
بهمن درباره پیشنهاد برگزاری نشست سه‌جانبه به میزبانی تهران از سوی رئیس‌جمهور کشورمان به آقای اردوغان گفت: این پیشنهاد از سر ابتکار دیپلماتیک نبود بلکه در ادامه همان نشست‌های دوره‌های قبلی سه‌جانبه ایران، ترکیه و روسیه بود و این بار میزبانی برعهده ایران است. مسئله نشست بین ترکیه، ایران و سوریه نیز در طول سال‌های گذشته بارها مطرح شده اما به دلیل امتناع طرف ترک، آن‌ها حاضر نیستند در سطح رئیس‌جمهور این دیدارها انجام شود؛ هرچند در سطوح پایین‌تر به ویژه در سطوح امنیتی دیدارها بین سرویس‌های اطلاعاتی ترکیه و سوریه در حد گسترده‌ای از جمله در چندماه اخیر برگزار شده است.
تبعات نبود ایران در مذاکرات منطقه‌ای
بهمن درباره تأثیر توافق ترکیه و روسیه بر تضعیف جایگاه ایران در ادامه مذاکرات سه‌جانبه حل بحران سوریه گفت: واقعیت این است که ایران به منزله یک بازیگر مؤثر در تحولات سوریه نقش مهمی در آینده سیاسی این کشور و حل و فصل مسائل سیاسی آن خواهد داشت و هیچ کس نمی‌تواند نقش ایران را نادیده بگیرد یا بخواهد ایران را کنار بگذارد.
این کارشناس مسائل منطقه تصریح کرد: واقعیت دیگر آن است که اگر فرصت‌های دیپلماتیک را از دست بدهیم، ممکن است در توافق‌های آینده بخشی از منافع ایران نادیده گرفته شود و یا دست‌کم به آن بی‌توجهی شود. در نتیجه ضرورت دارد ایران در عرصه دیپلماتیک برای مسائل مهم منطقه فعال‌تر باشد.
بهمن تأکید کرد: با توجه به اینکه هر کشوری اهداف خودش را در مذاکرات دنبال می‌کند و منافع طرف غایب را در میز مذاکره در نظر نخواهد گرفت، این امر در طولانی‌مدت می‌تواند به ضرر ایران تمام شود. از این جهت می‌توان گفت غیبت ایران در مذاکراتی مانند موضوع ادلب به ضرر منافع ملی کشور است و باید دیپلماسی فعال‌تری در این موضوعات داشته باشیم.
