گرچه بنادر گوادر و چابهار ممکن است به ظاهر رقیب بازرگانی یکدیگر در منطقه باشند اما توافق پاکستان و قرقیزستان برای استفاده از بنادر گوادر و کراچی به معنای دور زدن ایران نیست.
پازل ایران برای همگرایی منطقه‌ای؛ «گوادر» و «کراچی» مکمّل‌اند نه رقیب
« حسن بهشتی پور» تحلیلگر مسائل آسیای مرکزی و قفقاز و «شعیب بهمن» تحلیلگر مسائل آسیای مرکزی و قفقاز دیدگاه های خود را در مورد توافق پاکستان و قرقیزستان برای استفاده از بنادر دریایی «گوادر» و «کراچی» با خبرگزاری فارس مطرح کردند.
در حاشیه اجلاس آنتالیا «روسلان قزاق بایف» و «شاه محمود قریشی» وزیران امور خارجه قرقیزستان و پاکستان با یکدیگر دیدار کردند.
در این دیدار، اصلی ترین موضوع مورد بحث، توافق بر سر استفاده قرقیزستان از بنادر دریایی گوادر و کراچی بر مبنای توافق چهار جانبه پاکستان –چین- قرقیزستان – قزاقستان در مورد حمل و نقل ترانزیتی بود.
بهشتی پور با اشاره به مرز ۵۳۳ کیلومتری قرقیزستان و پاکستان، این همکاری منطقه‌ای را خجسته دانست و گفت: در صورتی که این طرح در چارچوب همکاری منطقه‌ای صورت بگیرد، اتفاق بسیار خوبی رخ خواهد داد.
وی با اشاره به امکان تحقق این طرح گفت: این مسیر، بسیار نزدیک برای دستیابی به آب‌های آزاد برای قرقیزستان است اما تحقق این طرح، موضوع دیگری است. این موضوع می‌تواند روی کاغذ بیشتر عملی به نظربرسد تا در میدان عمل چرا که ایجاد جاده‌های مواصلاتی در کنار برقراری امنیت چه در مرزهای قرقیزستان و شمال پاکستان مقوله مهمی است که در تحقق آن مشکلات متعدد وجود دارد.
با توجه به اینکه این توافق در چارچوب توافق چهار جانبه پاکستان–چین-قرقیزستان–قزاقستان صورت گرفته «بهشتی پور» نقش مهم و پررنگ چین را یادآوری کرد و افزود: برای تحقق این امر باید سرمایه گذاری بزرگی در ایجاد جاده‌های مواصلاتی انجام دهد که تجارت کم رونق قرقیزستان با بازار بالقوه حداکثر ۴ میلیون نفری کشش لازم را برای اجرای چنین طرح‌های بزرگی ندارد. مگر آنکه قزاقستان هم به این توافق و طرح بپیوندد و از آنجایی که این توافق چهارجانبه است، قزاقستان نیز از دیگر کشورهایست که از این مسیر نفع می‌برد، می‌تواند در این طرح سرمایه گذاری کند.
البته با توجه به اینکه چین در پروژه « یک کمربند-یک جاده» در پی احیا جاده ابریشم قدیم است، می‌تواند این طرح به عنوان شاخه‌ای از مسیر در نظر بگیرد.
بهشتی پور اگرچه بندر گوادر و چابهار را رقیب بازرگانی در منطقه می‌داند اما این توافق را به معنای دور زدن ایران ارزیابی نمی‌کند.
وی در این مورد گفت: باید توجه کرد که مسیر توافقی بین قرقیزستان ، چین و پاکستان بُعد مسافتی کمتری به نسبت استفاده از مسیر ایران دارد. اما اینگونه طرح‌ها به جهت آنکه همکاری‌های منطقه‌ای را افزایش می‌دهد می‌تواند قابل توجه برای ایران هم باشد.
بنادر ایران جایگاه ممتاز و دسترسی‌های خودش را میان کشورهای هند، ایران، افغانستان از یکسو و ایران، آذربایجان به روسیه از سوی دیگر و نیز ایران، ارمنستان به گرجستان فراهم می‌کند.
بنابراین دو بندر گوادر و چابهار برای تامین همکاری‌های شمال به جنوب می‌توانند مکمل هم باشند و براین اساس هیچ تعارضی با یکدیگر ندارند. به نظر می‌رسد شرکت‌های ایرانی می‌توانند در اجرای چنین طرح های منطقه‌ای مشارکت کنند زیرا با توجه به تجربه و دانش فنی راهسازی و اجرای تونل‌های جاده ای که دارند می توانند به عنوان مجری طرح‌ها ایفا نقش کنند.
در پایان این تحلیلگر مسائل آسیای مرکزی و قفقاز تاکید کرد: اگر کشورهای خارج از منطقه مانند آمریکا در این امور مداخله نکنند، این همکاری بسیار مفید فایده خواهد بود. اگرچه آمریکا با اعمال تحریم برای ایران و روسیه خواهان خروج این کشورها از چرخه مبادلات است اما این مسیرهای حمل ونقل کالا بین کشورهای دوست منطقه بسیار کمک کننده به برقراری صلح و ثبات و ایجاد اشتغال خواهد بود.
«شعیب بهمن» نیز در این زمینه به نقش احتمالی ترکیه اشاره کرد و گفت: ترکیه و پاکستان در طول سال‌های گذشته به رغم تحولات بسیار روابط گرم و نزدیکی داشتند و از سوی دیگر سودای «پان ترکیسم» و «ترکستان بزرگ» ترکیه و قرقیزستان را به یکدیگر نزدیک کرده است.
به نظر می‌رسد ترکیه نیز طرح‌های بلند پروازانه خود را به نحوی با ایجاد کریدور و اتصال کشورها محقق می‌کند و ضمن آن مناسبات خود را گسترش می‌دهد. همان گونه که در طول سال‌های اخیر ترکیه با ایجاد زیرساخت هایی طرح لاجورد را دنبال می‌کند که بخشی از آن از آسیای مرکزی نیز می‌گذرد ترکیه از تمام ظرفیت‌ها برای پیشبرد سیاست خود بهره می‌گیرد.
وی در مورد امکان تحقق این پروژه گفت: بررسی تحقق پذیری آن با ارائه جزئیات بیشتر این توافق امکان پذیر است. قطعا سرمایه گذار چنین طرحی چین خواهد بود. موضوع مهم پیوستن چین به این توافق است. همچنین ترکیه در تلاش است که روابط خود با چین را گسترش دهد و در این راستا هر گونه اقدامی انجام می‌دهد.
تحلیلگر مسائل آسیای مرکزی و قفقاز معتقد است ترکیه به نمایندگی از طرف آمریکا خواهان محرومیت ایران از ظرفیت‌های ژئوپلیتیکی است. نمونه دیگر این موضوع کریدور لاجورد است که اگر اتفاق بیفتد با حذف ایران، افغانستان، ترکمنستان ، آذربایجان، ارمنستان و ترکیه با یکدیگر مرتبط می‌شوند.
ترکیه در تلاش است که ایران را دور بزند و کشورمان را از ظرفیت‌های جغرافیایی محروم کند.
وی افزود: نکته دیگر آن که ایران راه دسترسی به آب های آزاد برای کشورهای آسیای مرکزی است و کریدور شمال به جنوب نیز کشورهای ترکمنستان و قزاقستان و سایر کشورهای منطقه را متصل می‌کند.
