کارشناس مسایل روسیه معتقد استجدای از اینکه در تعیین خطوط مبدا به دلیل شکل سواحل‌مان دچار مشکل خواهیم شد و احتمالا کمترین سهم را ازآب‌های سرزمین در فلات قاره و منطقه انحصار ماهیگیری خواهیم داشت، برخلاف سایر کشورها، آب‌های داخلی هم نخواهیم داشت.
به گزارش سیاست ایران، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، روز سه‌شنبه ۹ مهرماه کنوانسیون حقوقی دریای خزر را در حالی امضاء کرد که پیش از این پارلمان‌های چهار کشور ساحلی دریای خزر به غیر از ایران این کنوانسیون را تصویب کرده‌اند.
مردادماه سال گذشته بود که سران کشورهای ساحلی دریای خزر شامل ایران، آذربایجان، روسیه، قزاقستان و ترکمنستان کنوانسیون جدید حقوقی دریای خزر را امضا کردند و قرار شد که به تایید پارلمان‌های این کشورها برسد و جنبه حقوقی و قانونی بگیرد.
کنوانسیون جدید مرزهای آبی و زیردریایی کشورها را مشخص نمی‌کرد، در عین حال به کشورهای ساحلی اجازه می‌داد تا به صورت دوجانبه برای تعیین مرزهای خود توافق کنند.امضای این کنوانسیون در ایران با انتقاداتی مواجه شده است و منتقدین موضوعاتی همچون چگونگی تعیین خطوط مرزی برای استفاده از بستر و زیر بستر خزر و مسائل امنیتی را از اشکالات عمده آن می‌دانند.
شعیب بهمن کارشناس حوزه آسیای میانه در گفت و گو با سیاست ایران، تکیه اصلی کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر را بر این مسئله می‌داند که کشورها رژِیم حقوقی خزر را بر مبنای یک منطقه آب‌های سرزمینی و منطقه انحصاری ماهیگیری داشته باشند و بعد از آن یک منطقه مشاع برای خزر متصور باشند که البته این منطقه مشاع قاعدتا برای سطح دریا است و تعیین باید بستر و منابع زیر بستر آن به مذاکرات آینده موکول شده است.
وی افزود: در حال حاضر تقسیم بندی جامع و کاملی در مورد خزر رخ نداده است و برای تقسیم بندی باید ابتدا خطوط مبدا و در قدم بعدی منطقه آب‌های سرزمینی و بعد منطقه انحصار ماهیگیری مشخص شود و در نهایت پهنه مشترک آبی یا همان بخش مشاع شکل خواهد گرفت اما این شیوه تقسیم بندی چه در تعیین خطوط مبدا و چه در تعیین مرزبندی برای بستر و زیربستر در نهایت می‌تواند به ضرر ایران باشد و خب با این شیوه تقسیم‌بندی قاعدتا قزاقستان بیشترین سهم را خواهد برد.
بهمن در ادامه یکی از مشکلاتی را که در رابطه با کنوانسوین رژیم حقوقی خزر دامن گیر ایران خواهد بود را تعیین خطوط مبدا دانست و گفت: جدای از اینکه در تعیین خطوط مبدا به دلیل شکل سواحل‌مان دچار مشکل خواهیم شد و احتمالا کمترین سهم را ازآب‌های سرزمین در فلات قاره و منطقه انحصار ماهیگیری خواهیم داشت، برخلاف سایر کشورها، آب‌های داخلی هم نخواهیم داشت.
واقعیت این است که بر اساس آنچه آذربایجان و ترکمنستان در سالهای گذشته مطرح کرده اند درواقع اتصال دو خط آستارا و حسن قلی در مرزهای شمالی ایران است و خب اتصال این دو خط به معنی همان چیزی حدود ۱۲ و ۱۳ درصد از بستر دریا است اما آنچه که ایران در سالهای گذشته بر آن تاکید می‌کرد که باید در میانه خط حسن قلی و آستارا باید کمی منحنی خط را به سمت بالاتر بکشد و سهمش به ۲۰ درصد برسد با پذیرش این کنوانسیون محقق نخواهد شد.
شعیب بهمن در ادامه پذیرش این کنوانسیون را در تضاد با مصوبه شورای عالی امنیت ملی دانست، نکته ای که از سوی مذاکره کنندگان ایرانی نادیده گرفته شده است. در نتیجه ما مذاکرات بسیار سختی را با ترکمنستان و آذربایجان خواهیم داشت چرا که هر کدام از این کشورها تلاش خواهند کرد سهم بیستری را به دست بیاورند.
این کارشناس حوزه آسیای میانه در ادامه با اشاره به اشتباه بودن زمان ورود ایران به مذاکرات پیرامون خزر گفت: در شرایطی که امریکا از برجام خارج شده بود و ایران دغدغه‌های دیگری در حوزه سیاست خارجی خود داشت پذیرش این کنوانسیون اساسا در زمان درستی انجام نشد.
وی در مورد مذاکرات آتی در این باره نیز گفت: موضوع فقط به مذاکره بین ایران و دو کشور آذربایجان و ترکمنستان خلاصه نمی‌شود و باید علاوه بر توافق دو جانبه ایران با هر یک از این دو کشورها، یک توافق سه جانبه هم صورت گیرد که با توجه به اختلافاتی که بین کشورها بر سر حوزه‌های نفت و گاز وجود دارد ایران را وارد پروسه طولانی مدتی خواهد کرد.
بهمن در مورد مسائل امنیتی که امضای این کنوانسیون در پی داشته است نیز گفت: واقعیت این است که کنوانسیون از لحاظ امنیتی نیز تهدیدات جدی برای ایران خواهد داشت؛ چرا که دو منطقه ای که در واقع تحت عنوان آب های سرزمینی و منطقه انحصار ماهیگیری در نظر گرفته خواهند شد حدودا ۴۷ کیلومتر از سواحل ما فاصله خواهند داشت و بعد از آن منطقه مشاع یا همان پهنه مشترک آبی که در نظر گرفته خواهد شد که خب قاعدتا در منطقه مشاع کشتی‌های نظامی هر کشوری می‌توانند حاضر باشند و خود این مسئله با توجه به تراکم بالای شهرهای شمالی و نزدیکی تهران به عنوان پایتخت ایران، می‌تواند درآینده تهدیدات امنیت جدی برای ایران درپی داشته باشد. از سوی دیگر نیروهای خارجی هم می‌توانند در قالب پرچم‌های کشورهای ساحلی، در خزر حضور داشته باشند کما اینکه در حال حاضر اطلاعاتی مبنی بر حضور اسرائیل در قالب نیروی دریای آذربایجان یا قزاقستان در خزر وجود دارد.
