شعیب بهمن در گفتگو با سایت شورای راهبردی روابط خارجی درخصوص برگزاری نشست اخیر بروکسل با حضور ارمنستان، اتحادیه اروپا و آمریکا که با انتقاد جدی روسیه مواجه شد و آن را اقدامی از سوی غرب برای جدا کردن کشورهای منطقه از روسیه دانست، اظهار داشت: روند واگرایی ارمنستان از روسیه از جنگ دوم قره‌باغ در سال 2020 شروع شد، چرا که روسیه در سیاست سنتی خود نسبت به ارمنستان تجدید نظر کرد و اجازه وقوع جنگ و پیشروی آذربایجان را داد. در این دوره، نیروهای روسیه به‌عنوان حافظ صلح در منطقه بودند، اما از نگاه ارمنستان اقدام موثری در جهت حفاظت از منافع ارمنستان و ارامنه انجام ندادند. دولت ارمنستان معتقد بود که روسیه به‌عنوان شریک این کشور در سازمان پیمان امنیت جمعی، موظف به حفاظت از این کشور است و وقتی این حفاظت انجام نشده است، دیگر نمی‌شود روی روسیه حساب باز کرد.

وی با بیان اینکه از نظر ایروان دلایل زیادی وجود دارد که واگرایی از روسیه را پیش ببرد، گفت: طبیعتا این شرایط با استقبال طرف‌های غربی مواجه شده و سعی دارند به سرعت جایگزین روسیه در منطقه قفقاز شوند. ازهمین‌رو، پیشنهادهای مختلفی را در حوزه‌های اقتصادی و نظامی به دولت ارمنستان ارائه کردند که می‌تواند در آینده به دیگر حوزه‌ها گسترش یابد.

این کارشناس مسائل قفقاز افزود: در بلندمدت، دولت پاشینیان عضویت در اتحادیه اروپا و ناتو را دنبال می‌کند. این رویکرد در ارمنستان وجود دارد و از طرفی سیاست‌های روسیه در چهار سال گذشته نیز به این رویکرد سرعت داده است. این در حالی است که طرف‌های غربی‌ هم سعی دارند از این مساله و فرصت برای حضور در منطقه استفاده کنند.

وی گفت: در رویکردهای کلان جمهوری‌های ارمنستان و آذربایجان تفاوت چندانی وجود ندارد؛ همان قدر که ارمنستان دنبال واگرایی از روسیه است، جمهوری آذربایجان هم این سیاست را دارد، هر چند با احتیاط‌تر از ارمنستان برخورد می‌کند تا از امتیازات و منافع همراهی نسبی با روسیه استفاده کند، اما در کل جمهوری آذربایجان نیز سیاست غرب‌گرایانه را دنبال می‌کند و اساسا دنبال عضویت در اتحادیه اروپا و ناتو است. در این بین تنش‌هایی بین جمهوری آذربایجان و برخی کشورهای غربی بر سر فقدان دموکراسی و عدم رعایت حقوق بشر در آذربایجان مطرح بوده است، اما به نظر می‌رسد جناح آنگلوساکسون در غرب که روابط نزدیکی با باکو دارد، در نهایت بر وجود چنین مسائلی در جمهوری آذربایجان چشم پوشی کند.

بهمن تصریح کرد: هدف اصلی تحولات منطقه از زمان جنگ 2020 تا امروز، تغییر نظم سنتی در قفقاز و ایجاد یک نظم جدید در منطقه است. نظم سنتی در قفقاز یا نظم پساشوروی با هژمونی روسیه شناخته می‌شود، اما از جنگ اوکراین تا امروز بر مبنای اهداف این جنگ که در چهار سال گذشته پیگیری شده است، در حال گذار جدی در منطقه هستیم. هر سه کشور ارمنستان، آذربایجان و گرجستان به عضویت در ساختار یورو ـ‌ آتلانتیک تمایل دارند و طبیعی است که روسیه از این شرایط رضایت نداشته باشد، چون کشورهای غربی از تغییر در نظم سنتی منطقه کاملا حمایت می‌کنند.

این کارشناس مسائل قفقاز با بیان اینکه گرایش کشورهای منطقه به غرب می‌تواند منطقه قفقاز را به میدان ژئوپلتیک جدید برای نزاع‌های روسیه و غرب تبدیل کند، اظهار داشت: نزاعی که میان روسیه و غرب در اوکراین در جریان است، می‌تواند مجدد در قفقاز تکرار شود. اگر واگرایی کشورهای منطقه به‌ویژه ارمنستان و جمهوری آذربایجان از روسیه با سرعت اتفاق بیفتد، ممکن است روس‌ها نسبت به این واگرایی، واکنش جدی نشان دهند و حتی با استفاده از قدرت سخت از تغییر نظم سنتی منطقه جلوگیری کنند.

وی درباره نگاه ایران به تحولات منطقه قفقاز و نزدیک شدن این کشورها به جبهه غرب خاطر نشان کرد: در عین حال، باید نقش و منافع ایران را در منطقه در نظر داشت، چرا که ایران هم تمایلی به برقراری نظم جدید ندارد، به‌ویژه اگر قرار باشد این نظم، غربی یا ناتویی باشد. ایران تلاش می‌کند اگر قرار است نظم جدید ایجاد شود، در قالب نظم منطقه‌ای باشد، به‌شکلی‌که سه کشور ارمنستان، آذربایجان و گرجستان به همراه بازیگران پیرامونی شامل ترکیه، روسیه و ایران در این نظم نقش‌آفرین باشند، هرچند دسترسی و شکل‌گیری این نظم منطقه‌ای دشوار است، چون منطقه به سمت نظم غربی با محوریت ناتو در حال پیشروی است. اما اگر منافع ایران در این روند به خطر بیفتد، شاهد واکنش‌های جدی‌تری از سوی تهران نسبت به تغییر و تحولات در منطقه خواهیم بود.

بهمن گفت که رقابت ژئوپلیتیکی قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در قفقاز در آینده داغ خواهد بود و می‌تواند اشکال جدیدتری هم پیدا کند.