شعیب بهمن – کارشناس مسائل روسیه
شورای راهبردی آنلاین – یادداشت: روسیه با انعقاد قرارداد نظامی با مصر و هند، از یک سو می‌‌خواهد فروش و پیشرفت تسلیحاتی آمریکا را به چالش بکشد و از سوی دیگر با گسترش نفوذ نظامی خود، متحدان سنتی آمریکا را به سمت خود جذب کند.
پس از آنکه برخی کشورها همچون مصر و هند قراردادهایی با هدف توسعه همکاری‌های نظامی و دفاعی با روسیه امضا کردند، ایالات متحده آمریکا صراحتا به این کشورها هشدار داد که باید این همکاری‌ها را قطع کنند، در غیر این‌صورت با تحریم آمریکا مواجه خواهند شد.
در این راستا آمریکا در صدد ترغیب هند به لغو قرارداد تسلیحاتی با روسیه برای خرید سامانه دفاع هوایی اس-۴۰۰ است و به این کشور پیشنهاد داده تا جنگنده‌های نسل پنجم «اف-۳۵» خریداری کند. همچنین دولت آمریکا فشار بسیاری بر دولت مصر وارد کرده تا قرارداد خرید جنگنده‌های سوخو ۳۵ از روسیه را لغو کند.
واکنش آمریکا به قراردادهای دفاعی- نظامی روس‌ها با کشورهای دیگر دارای پیچیدگی‌های زیادی است و صرفا به معاملات بین روسیه و این دو کشور خاص مربوط نمی‌شود.
واقعیت این است که بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، آمریکایی‌ها تلاش بسیار زیادی کردند تا کشورهایی را که روس‌ها در آنها نفوذ زیادی داشتند یا ساختار نظامی و ارتش‌شان به روسیه وابسته بود، با چالش مواجه کنند؛ کما اینکه تمام تهاجمات نظامی آمریکایی‌ها در سال‌های بعد از فروپاشی شوروی، به کشورهایی بود که به نوعی به مسکو وابستگی داشتند.
برای نمونه، از یوگسلاوی گرفته تا عراق و لیبی همگی به نوعی به تسلیحات ساخت شوروی و نظامیان آنها وابستگی نظامی داشتند و در مجموع روابط بسیار نزدیکی نیز با روسیه داشتند؛ اما آمریکایی‌ها به صورت کلان‌تری این پروژه را پیش می‌بردند به طوری که تاحد امکان نفوذ نظامی و به تبع آن نفوذ سیاسی روسیه را در نقاط مختلف جهان کاهش دهند.
از جمله، تهاجمات نظامی که طی سال‌های گذشته در قالب ناتو انجام شد و یا تهاجماتی که آمریکایی‌ها به صورت مستقل انجام دادند، با این هدف دنبال شده است؛ اما اتفاقی که افتاده این است که در سال‌های اخیر روس‌ها تلاش کردند تا قدرت خود را در سطح بین‌المللی بازسازی کنند و سیاست مستقل‌تری نسبت به گذشته در پیش بگیرند.
در این بین هر چه موقعیت روسیه در سطح بین‌المللی بهبود پیدا کرد، به تبع آن موقعیت آمریکا به چالش کشیده شده است.
نمونه بارز اثبات این مدعا بحران‌هایی است که طی سال‌های اخیر در سطح نظام بین الملل ساری و جاری شده است؛ از بحران سوریه گرفته تا بحران اوکراین که همگی به نوعی در راستای هدف آمریکا برای دور کردن متحدان سنتی مسکو از این کشور به وجود آمدند.
البته در همه این بحران‌ها، روسیه بود که در نهایت موفق شد دست برتر را داشته باشد. یعنی در حالی که آمریکایی‌ها آغازکننده بحران بودند، اما به هیچ وجه نتوانستند این بحران‌ها را به نفع خودشان مدیریت کنند. یعنی نه تنها نتوانستند بحران‌ها را به نفع خود مدیریت کنند، بلکه روس‌ها توانستند موقعیت بسیار بهتری را در این بحران‌ها کسب کنند.
روسیه با توجه به نقشی که در مسیر بحران‌های بین‌المللی به دست آورد، سعی کرد که نفوذ نظامی خود را افزایش دهد و در همین راستا نیز مسکو وارد مدیریت روابط با آنکارا شد.
در این خصوص شاهدیم به رغم آنکه ترکیه جنگنده روسی را سرنگون کرد و سفیر روسیه داخل خاک ترکیه کشته شد، با این حال روس‌ها روابط خود با آنکارا را با هدفی بزرگ‌تر مدیریت کردند؛ هدف بزرگ‌تر روسیه این است که ترکیه را به عنوان یکی از متحدان سنتی آمریکا و یکی از اعضای ناتو برای اولین بار مجاب کند که به استفاده از تسلیحات روسی غیرغربی روی بیاورد.
در نتیجه، این سیاست کلان روسیه در سطح بین‌الملل است. کما اینکه روسیه همین پیشنهاد را به عربستان سعودی نیز داد و پس از آنکه آرامکو مورد حمله قرار گرفت، روس‌ها به صراحت اعلام کردند که اگر سعودی‌ها از تسلیحات روسی و به ویژه سامانه دفاعی اس۴۰۰ استفاده می‌کردند این اتفاق برایشان نمی‌افتاد.
بنابراین روسیه با این گونه اقدامات، هم به نوعی می‌‌خواهد فروش و پیشرفت تسلیحاتی آمریکا را به چالش بکشد و هم اینکه سعی دارد نفوذ نظامی خود را گسترش دهد و متحدان سنتی آمریکا را به سمت خود جذب کند.
قاعدتا کشورهایی مانند عربستان، مصر و هند در این راهبرد کلان روسیه جای می‌گیرند. مصر طی سال‌های گذشته و بعد از دوره جمال عبدالناصر همواره به کمک‌های مالی و نظامی آمریکا وابسته بوده و اساسا ارتش مصر یک ارتش آمریکایی به شمار می‌آید، چرا که از نخبگان و نظامیان بلندمرتبه‌اش که در آمریکا آموزش نظامی دیده‌اند همگی طرفدار آمریکا هستند تا تسلیحات و جنگ‌افزارهایی که در این کشور استفاده می‌شود، تماما آمریکایی هستند.
در چنین شرایطی اگر مسکو بتواند تسلیحات مدنظر خود را به مصر بفروشد، عملا علاوه بر درآمد حاصله از فروش تسلیحات، نفوذ نظامی و به تبع آن نفوذ سیاسی‌اش نیز در این کشور افزایش پیدا خواهد کرد.
در مورد هند هم همین مسئله حاکم است و به رغم آنکه هندی‌ها در سال‌های گذشته سعی کردند به نوعی در روابط خود با آمریکا و روسیه توازن ایجاد کنند و آمریکایی‌ها نیز این توازن را پذیرفته بودند و هند بخش اعظم تسلیحات خود را از روسیه تهیه می‌کرد، ولی به نظر می‌رسد که در حال حاضر با توجه به سیاست‌های دونالد ترامپ که قصد دارد منافع آمریکا را به حداکثر برساند، واشنگتن تلاش دارد این موازنه را برهم بزند.
در این راستا ایالات متحده بعضا هند را تهدید می‌کند که اگر با روسیه وارد تعاملات نظامی بیشتر شود، ممکن است مورد تحریم قرار بگیرد.
در نهایت باید به این واقعیت توجه داشت که با توجه به افول قدرت آمریکا و اینکه واشنگتن در بزنگاه‌های تاریخی همیشه متحدان سنتی خود را تنها گذاشته، کشورهای بیشتری در سطح نظام بین‌الملل به گزینه‌های جایگزین آمریکا می‌اندیشند که در این میان روسیه با توجه به قدرت نظامی برتری که دارد یکی از این گزینه‌های مهم برای جایگزینی آمریکا محسوب می‌شود.
به همین دلیل نیز اکنون بسیاری از کشورها تمایل پیدا کرده‌اند که علاوه بر روابط‌شان با آمریکا با روسیه نیز رابطه خود را گسترش دهند.
