رئیس موسسه مطالعات جهان معاصر و پژوهشگر مسائل اوراسیا و قفقاز گفت: «در حال حاضر ایران هیچ جایگاهی در بلوک‌بندی کشورهای منطقه به لحاظ تجاری و ترانزیتی ندارد و متاسفانه ارتباط موثری هم ایجاد نکرده است.»
شعیب بهمن، رئیس موسسه مطالعات جهان معاصر و پژوهشگر مسائل اوراسیا و قفقاز در گفت‌وگو با خبرنگار پایگاه خبری ترابران، در بیان ضرورت لجستیک و تعاملات اقتصادی کشورها، اظهار کرد: «آینده جهان و نظام بین‌الملل علاوه بر قدرت نظامی، بر مبنای میزان تعاملات اقتصادی و تجاری یک کشور با سایر کشورها است و هرچه درهم تنیدگی اقتصادی در روابط خارجی یک کشور با همسایگان و سایر کشورها بیشتر باشد، آن کشور قدرت بیشتری در آینده اقتصاد جهانی و بین‌المللی داشته و نقش پررنگ‌تری ایفا می‌کند.»
او یکی از شاخص‌های مهم و اثرگذار در تعاملات اقتصادی و تجاری را، میزان حمایت لجستیکی کشورها و درگیری آنها با کشورهای دیگر در مراودات اقتصادی دانست و افزود: «عنصر اصلی و تعیین‌کننده اهمیت لجستیک، مسئله ترانزیت، جابه‌جایی و حمل بار است.»
این کارشناس، تعاملات اقتصادی کشور را شاخص تعیین‌کننده در آینده اقتصاد جهانی و بین‌المللی برشمرد و تصریح کرد: «هر کشوری برای داشتن نقشی موثر و خوب در این شاخص، باید علاوه بر دارا بودن زیرساخت‌های لازم لجستیکی، توانمندی خود را در این حوزه ارتقا دهد؛ البته زیرساخت‌های هر کشوری متناسب با موقعیت جغرافیایی همان کشور باید تعریف شود.»
فقدان سیاست‌گذاری عامل انزوای ایران در بلوک‌بندی‌ها
بهمن با اشاره به بلوک‌بندی کشورهای جهانی و به‌ویژه کشورهای منطقه برای تسهیل تعاملات اقتصادی و تجاری، بیان کرد: «موقعیت جغرافیایی و مزیت همکاری با کشورهای پیرامونی دو فاکتور اساسی برای تعیین این بلوک‌بندی‌ها است، مثلا اگر آذربایجان با ترکیه بلوک تشکیل داده‌اند به‌دلیل همجواری این دو کشور و برخورداری از یک مزیت هم‌تکمیلی در حوزه ترانزیت کالا در کریدورهای بین‌المللی است.»
این کارشناس اضافه کرد: «بازی در این بلوک‌بندی‌ها برای ایران هم به‌شرط دارا بودن سیاست‌های راهبری در داخل کشور، به‌راحتی امکان‌پذیر بود چراکه با توجه به موقعیت ایران، اتفاقا تشکیل بلوک با ایران به نفع بسیاری از کشورهای همسایه بوده و منجر به تسهیل ترانزیت و روابط تجاری می‌شد.»
او تعلل ایران در تکمیل شمال-جنوب طی 20 سال گذشته را یک مصداق از بی‌توجهی مسئولان در حوزه لجستیکی عنوان کرد و اظهار کرد: «این طرح هنوز هم معلق بوده و توافقات اخیر هم همچنان روی کاغذ باقی مانده و هیچ اقدام اجرایی انجام نشده است.»
بهمن تصریح کرد: «چین یک کریدور کمربندی مطرح کرده که علی‌رغم موقعیت ممتاز جغرافیایی ایران در این کریدور، متاسفانه چین هیچ نقشی برای ایران در این مسیر قائل نشده است. همه اینها ناشی از نبود یک طراحی راهبردی و کلان داخلی در حوزه ترانزیتی و لجستیکی است.»
او گفت: «تاکنون نه‌فقط طرح کلان و راهبردی بلکه حتی سیاست‌پژوهی هم در کشور نداشتیم و باوجود همه این مشکلات، برخی مسئولان مباحثی را مطرح می‌کنند که به نفع منافع ملی و اقتصادی ایران نیست، مثلا تکمیل کریدور شمال-جنوب از داخل ایران و یا حتی مشارکت ایران در پروژه کمربندی چین با مخالفان جدی در ساختار تصمیم‌گیری کشور طی سال‌های گذشته مواجه بوده که امروز شاهد اثرات مخرب این دیدگاه‌ها و انزوای ایران در حوزه ترانزیتی منطقه و جهانی هستیم.»
این کارشناس با اظهار تاسف از عملکرد ایران در حوزه همکاری‌های جامع با کشورهای پیرامونی، اذعان کرد: «ما حتی با کشورهایی که ارتباط نزدیکی داریم هم نتوانستیم روابط تجاری و ترانزیتی برقرار کنیم، برای مثال در سال‌های اخیر با تعریف یک مسیر به نام کریدور مقاومت شامل کشورهای ایران- عراق-سوریه و لبنان می‌توانستیم علاوه بر تسهیل دسترسی به دریای مدیترانه و همچنین مسیر جاده‌ای و ریلی، مسیر خوبی برای انتقال انرژی فراهم کنیم که چنین چیزی اصلا مورد توجه نبوده است.»
بهمن خاطرنشان کرد: «در حال حاضر ایران هیچ جایگاهی در بلوک‌بندی کشورهای منطقه به لحاظ تجاری و ترانزیتی ندارد و متاسفانه ارتباط موثری هم ایجاد نکرده است.»
عقب‌ماندگی ایران از ماراتن ترانزیت منطقه
بهمن با اشاره به موقعیت جغرافیایی ممتاز و قابل‌توجه ایران و همچنین دسترسی به آب‌های آزاد، گفت: «اساساً وضعیت لجستیکی ایران در همه حوزه‌های ترانزیتی اعم از مسیرهای آبی، جاده‌ای و ریلی قابل تعریف است اما متاسفانه در سال‌های گذشته این مهم کاملا مغفول مانده در حالی‌که کشورهای همسایه ایران با شناخت ضرورت این مسئله و توجه جدی به آن، امروز به رقبای جدی ایران در حوزه مسائل مرتبط با ترانزیت کالا تبدیل شده‌اند.»
او معتقد است که همچنان در ایران توجه جدی به مسئله ترانزیت بین‌المللی وجود ندارد و در حال حاضر کسی به فکر نوسازی، به‌روزرسانی و حتی ایجاد زیرساخت‌های جدید لجستیکی برای ارتقای این حوزه نیست و نتیجه این امر، جایگاه لجستیکی بسیار ضعیف ایران در میان کشورهای دیگر است.
نسیان مراکز آکادمیک در حوزه مطالعات لجستیکی
رئیس موسسه مطالعات جهان معاصر و پژوهشگر مسائل اوراسیا و قفقاز ضمن انتقاد از غفلت مسئولان در حوزه لجستیکی کشور در سال‌های اخیر، در پاسخ به پرسش خبرنگار مبنی بر علت این غفلت، توضیح داد: «به نظر می‌رسد این بی‌توجهی ناشی از نبود سیاست‌گذاری مشخص و تدوین راهبرد کلان و جامع لجستیکی است که البته این خود ناشی از سیاست‌ناپذیری است؛ یعنی تاکنون مراکز آکادمیکی و پژوهشی، اتاق‌های فکر و موسسات مطالعاتی کشور اصلا مطالعه جامع و بررسی دقیقی در حوزه ترانزیت بین‌الملل و لجستیکی کشور انجام نداده‌اند.»
او ادامه داد: «تاکنون در مراکز آکادمیک کشور، مطالعه‌ای با نام سیاست‌های جامع راه تعریف نشده و این امر نشان از همان غفلت مسئولان و بی‌توجهی به این حوزه دارد.»
