شعیب بهمن
بازار انرژی در سال‌های اخیر به واسطه حضور بازیگران جدید دستخوش تحولات جدی شده است. یکی از این بازیگران جدید، ایالات متحده آمریکا است که با تولید نفت شیل، بازارهای جهانی را تحت تأثیر قرار داده است. با این حال حضور آمریکا در عرصه انرژی تنها به نفت شیل محدود نمی‌شود و این کشور سعی دارد به‌تدریج خود را به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان گاز طبیعی مایع شده (ال‌ان‌جی) تثبیت کند.
شرایط ذخیره‌سازی گاز آمریکا نیز با افزایش روبه‌رو بوده است که همین موضوع می‌تواند زمینه‌ساز کاهش قیمت‌ها باشد. با وجود این آمریکا که زمانی به بسیاری از حکام کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس به‌واسطه در اختیار داشتن منبع نفت و گاز به نوعی باج می‌داد، امروزه تبدیل به صادرکننده خالص گاز شده است. هرچند همچنان به نظر می‌رسد صادرات گاز این کشور با موانعی از نظر روش‌های انتقالی روبه‌روست، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد تاکنون حضوری فعال و رقابتی در بازار گاز طبیعی مایع شده داشته است.
در سال ۲۰۱۹، چهار تأسیسات جدید انتقال گاز طبیعی مایع شده در آمریکا راه‌اندازی شد که زمینه افزایش صادرات گاز این کشور را فراهم کرد، به‌نحوی که آمریکا در سال گذشته میلادی، جایگاه خود را به‌عنوان سومین صادرکننده بزرگ این محصول پس از قطر و استرالیا تثبیت کرد. با این حال آمریکا به جایگاه سومی در بازار گاز قانع نیست و قصد دارد تا ۲۰۲۴ به بزرگ‌ترین صادرکننده گاز طبیعی مایع شده در جهان بدل شود.
پایانه‌های صادرات جدید که از مریلند تا تگزاس ساخته شده‌اند، آمریکا را به یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان گاز جهان بدل خواهند کرد و بازار مهمی برای تولید رو به افزایش در مناطق شیل این کشور فراهم می‌کنند. صادرکنندگان گاز آمریکا در حالی وارد سال ۲۰۲۰ شدند که صادراتشان بیش از ۶۰ درصد در سال ۲۰۱۹ رشد کرد.
با این حال حضور آمریکا در بازار ال‌ان‌جی می‌تواند پیامدهایی شبیه به حضور این کشور در بازار نفت داشته باشد؛ به عبارت دیگر همان‌طور که آمریکا با حضور خود در بازار نفت، هم عرضه و تقاضا و هم قیمت را دستخوش دگرگونی کرده، می‌تواند در حوزه گاز هم همین اقدام‌ها را تکرار کند. به‌ویژه که هم‌اکنون مهم‌ترین مسئله آمریکا در حوزه صادرات ال‌ان‌جی، یافتن بازارهای جدید است. همان‌طور که آمریکا برای یافتن بازارهای جدید در عرصه نفت به ایجاد بحران در کشورهایی همچون ونزوئلا و لیبی دامن زد و ایران را تحت تحریم قرار داد، به احتمال زیاد برای باز کردن جای پای خود در عرصه گاز نیز از اهرم سیاست و حتی مداخلات امنیتی و نظامی استفاده خواهد کرد. در نتیجه تمایل آمریکا برای افزایش حضور خود در عرصه صادرات گاز می‌تواند با پیامدهایی همچون بحران‌آفرینی و تحریم برای کشورهایی که به‌صورت سنتی صادرکننده ال‌ان‌جی بوده‌اند، همراه باشد.
رقابت در اروپا
اروپا در سال ۲۰۱۷ بیش از ۱۰ درصد از کل صادرات ال‌ان‌جی آمریکا را دریافت کرد که نسبت به سال ۲۰۱۶ حدود پنج درصد بیشتر بود. در سال ۲۰۱۸، حدود ۱۱ درصد از صادرات ال‌ان‌جی به اتحادیه اروپا فرستاده شد، در حالی که طی دوره ۹ ماه از اوت ۲۰۱۸ تا آوریل ۲۰۱۹، سهم اروپا از صادرات ال‌ان‌جی به ۳۰ درصد رسید.
از زمانی که بیانیه مشترک دونالد ترامپ و جین کلاد جانکر، رئیس کمیسیون اروپا درباره صفر کردن عوارض و تقویت همکاری در زمینه انرژی در ۲۵ ژوئیه ۲۰۱۸ صادر شد، صادرات ال‌ان‌جی آمریکا به اتحادیه اروپا ۲۷۲ درصد در مقایسه با دوره زمانی پیش از آن افزایش یافت.
این موضوع نشان می‌دهد آمریکا به‌خوبی توانسته سهم خود در بازار اروپا را افزایش دهد، البته آمریکا در بازار اروپا با رقبای جدی همچون روسیه و کشورهای خلیج‌فارس روبه‌روست. با توجه به سهم بزرگی که روسیه به‌صورت سنتی از صادرات گاز به اروپا داشته، مقام‌های آمریکایی بارها از اقدام‌های تحریمی خود علیه صادرات گاز روسیه و ساخت خطوط لوله جدید انتقال ال‌ان‌جی به کشورهای اروپایی پرده‌برداری کرده‌اند. بر این اساس، آمریکا قصد دارد یک میلیارد دلار کمک برای کشورهای مرکز و شرق اروپا به‌منظور کمک برای کاهش وابستگی آنها به نفت و گاز روسیه فراهم و از تکمیل ساخت خط لوله نورد استریم ۲ جلوگیری کند. درباره کشورهای خلیج‌فارس نیز قاعدتاً دامن زدن آمریکا به تداوم بحران امنیتی در عراق و سوریه می‌تواند مانع انتقال گاز کشورهای این منطقه به سواحل مدیترانه و از آنجا به اروپا شود.
موانع و چالش‌ها
در حالی که آمریکا تلاش می‌کند به نقش مخرب خود در بازارهای جهانی انرژی ادامه دهد و صادرکنندگان سنتی نفت و گاز را به چالش بکشد، خود نیز با مشکلاتی روبه‌روست:
نخستین مشکل، مسئله انتقال ال‌ان‌جی است. در حالی که کشورهایی همچون روسیه از مجاورت جغرافیایی با اروپا برخوردارند و می‌توانند به‌سادگی از طریق خطوط لوله، گاز خود را به کشورهای مصرف‌کننده انتقال دهند، آمریکا از چنین مزیتی محروم است و باید گاز خود را از طریق کشتی‌های غول‌پیکر منتقل کند که این موضوع هزینه‌های انتقال را افزایش می‌دهد. ضمن آنکه هنوز تأسیسات پایانه‌ای در همه کشورهای اروپایی برای پذیرش چنین کشتی‌هایی وجود ندارد و خود آمریکا نیز تعداد بالایی از این کشتی‌ها ندارد.
دومین مشکل، مسئله رقابت در بازار است. اگرچه آمریکا در سال‌های اخیر موفق شده صادرات ال‌ان‌جی خود را افزایش دهد، اما نمی‌تواند نسبت به نقش نهادهایی همچون مجمع کشورهای صادرکننده گاز (جی‌یی‌سی‌اف) بی‌تفاوت بماند. بی‌شک کشورهای عضو مجمع صادرکنندگان گاز با ۴۲ درصد از تولید گاز جهان، ۷۰ درصد ذخایر گازی جهان، ۳۸ درصد انتقال گاز با خط لوله و ۸۵ درصد از تجارت گاز می‌توانند به اتخاذ رویه‌ای مناسب برای جلوگیری از زیاده‌خواهی‌های آمریکا در عرصه انرژی بپردازند.
سومین مشکل، ظهور پدیده‌ها و رویدادهای غیرقابل‌پیش‌بینی است. برای نمونه، ویروس کرونا تا حد زیادی بر مصرف انرژی در بازارهای جهانی تأثیرگذار بوده است. اگرچه چین به‌صورت مستقیم از آمریکا ال‌ان‌جی وارد نمی‌کند، اما کاهش مصرف این کشور به‌عنوان موتور محرک اقتصاد جهانی سبب نزول سطح مصرف در جهان شده است. وقوع چنین پدیده‌هایی که حتی به‌صورت موقتی خللی در بازارهای جهانی پدید آورند، به هیچ‌وجه همسو با منافع آمریکا نیست، زیرا در چنین شرایطی مشتریان در مواجهه با چشم‌انداز وضع پوشش ندادن هزینه‌های فروش، ممکن است حاضر نشوند محموله‌های آمریکایی را بارگیری کنند و لغو برنامه‌های بارگیری ممکن است سبب شود توقف تولید به دلیل پر شدن سطح مخازن شود که این موضوع می‌تواند به کل صنعت گاز آمریکا آسیب وارد کند.
منبع: ایران‌پترولیوم
