شورای راهبردی آنلاین – یادداشت: از بین رفتن پیمان استارت ۲ این معنا خواهد بود که روسیه و آمریکا دیگر محدودیتی در حوزه تسلیحات هسته‌ای برای خود قائل نشوند و این احتمال وجود دارد که به‌ویژه طرف آمریکایی تلاش کند که در این حوزه به دستاوردهای جدیدی دست پیدا کند یا تعداد موشک‌ها و کلاهک‌های هسته‌ای خود را افزایش دهد.
شعیب بهمن-کارشناس مسائل روسیه
پیمان استارت ۲ که این روزها بار دیگر موضوع تمدید آن به محل بحث بین مسکو و واشنگتن تبدیل‌شده، موضوعی جدید در روابط روسیه و آمریکا به شمار نمی‌رود و از حدود یک سال پیش روس‌ها موضوع مذاکره مجدد برای تمدید پیمان یا طراحی یک پیمان جدید را مطرح کردند. ولی دولت دونالد ترامپ به دلایل مختلف تا به امروز چنین پیشنهادی را نپذیرفته است. البته از ماه‌ها قبل قابل پیش‌بینی بود که عملاً دولت واشنگتن این موضوع را نخواهد پذیرفت و حاضر نیست که بر سر این موضوع به‌صورت جدی پای میز مذاکره بنشیند، هرچند که چند دور مذاکره در سطح کارشناسی بین طرفین برگزار شد. آنچه در طول دوره زمامداری ترامپ مشخص بوده، این است که دولت آمریکا عملاً از بسیاری از پیمان‌های مهمی که قبلاً در سطح بین‌المللی امضا کرده و به آن‌ها پایدار بود خارج‌شده که یکی از این پیمان‌ها، پیمان‌های نظامی است. خروج از پیمان INF(پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد)، پیمان آسمان‌های باز و در حال حاضر نیز عدم تمدید پیمان استارت ۲ حکایت از این دارد که آمریکایی‌ها تمایلی به وجود سازوکارهایی باهدف ایجاد محدودیت تسلیحاتی در حوزه‌های هسته‌ای و غیرهسته‌ای ندارند. یک بخش از این مسئله به اتهام زنی مداوم به‌طرف روس مرتبط می‌شود؛ آمریکایی‌ها طی سال‌های گذشته بارها روسیه را متهم کرده‌اند که از این پیمان سرباز زده یا آن را نقض کرده و یا به شکل کامل به آن پایبند نبوده‌اند. البته مسکو نیز در طرف مقابل همیشه چنین اتهامی را به آمریکایی‌ها وارد کرده است. نباید ازنظر دور داشت که یک بعد مهم‌تر این قضیه به چین مربوط می‌شود؛ چراکه آمریکا عملاً چین را به‌عنوان کشوری تلقی می‌کند که در آینده باید بیشترین رقابت را با آن در سطح بین‌المللی داشته باشد، بنابراین درصدد است تا بتواند چین را نیز وارد چنین معاهده‌هایی بکند.
همان‌طور که بعد از خروج از پیمان INF یکی از شروط آمریکا برای بازگشت مجدد به این پیمان، حضور چین بود به نظر می‌رسد که اکنون نیز آمریکایی‌ها در مورد پیمان استارت ۲ هم‌چنین تفکری را دنبال می‌کنند و خواهان آن هستند که اگر قرار است پیمان استارتی در آینده منعقد شود، چینی‌ها نیز در آن پیمان حضورداشته باشند. در مقابل پکن معتقد است که سطح و تعداد تسلیحات هسته‌ای آن‌ها اساساً قابل‌مقایسه با کشورهایی مثل روسیه و آمریکا نیست و دلیلی ندارد که وارد چنین پیمانی شوند؛ اما به‌هرحال آمریکایی‌ها از این مسئله به‌نوعی استفاده کرده و با پیش کشیدن این موضوع، بحث خروج از پیمان‌هایی مانند استارت ۲ را همچنان دنبال می‌کنند. لذا همان‌گونه که از ماه‌ها قبل قابل پیش‌بینی بود در حال حاضر آمریکا هیچ تمایلی به تمدید پیمان استارت ۲ ندارد و اگر مجدداً دونالد ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهور آمریکا انتخاب شود می‌توان پیش‌بینی کرد که به‌طور کامل از این پیمان خارج شود. اگر جو بایدن دمکرات هم انتخاب شود این احتمال وجود دارد که او دستکم این پیمان را برای یک سال دیگر تمدید کند تا مجدداً با روسیه پای میز مذاکره بنشینند و ببینند که آیا می‌توانند به پیمان جدیدی دست پیدا کنند یا خیر.
باید این نکته را نیز مدنظر داشت که اگر آمریکا از این پیمان خارج شود این مسئله عواقب و پیامدهایی به دنبال خواهد داشت؛ مسئله نخست به رقابت بین روسیه و آمریکا بر سر تسلیحات هسته‌ای که از دوره جنگ سرد آغازشده، بازمی‌گردد. دراین‌بین پیمان استارت ۲ عملاً پیمانی بود که در وهله اول بر اساس آن تلاش می‌شد تا دو کشور تسلیحات هسته‌ای خود را گسترش ندهند و در گام بعدی بر اساس برنامه‌ریزی و زمان‌بندی انجام‌شده تلاش کنند تا حجم و تعداد تسلیحات خود را کاهش دهند. قاعدتاً از بین رفتن این پیمان به این معنا خواهد بود که روسیه و آمریکا دیگر محدودیتی در این حوزه برای خود قائل نشوند و این احتمال وجود دارد که به‌ویژه طرف آمریکایی تلاش کند که در حوزه تسلیحات هسته‌ای به دستاوردهای جدیدی دست پیداکرده یا تعداد موشک‌ها و کلاهک‌های هسته‌ای خود را افزایش دهند؛ بنابراین یک جنبه از تأثیر، بر روابط دوجانبه دو کشور خواهد بود و جنبه دیگر آن در سطح بین‌المللی قابل‌بررسی است. چراکه پیمان استارت ۲ یک رژیم بین‌المللی مهم در حوزه کنترل تسلیحات و به‌ویژه تسلیحات غیرمتعارف به‌حساب می‌آمد که عملاً عدم تمدید این پیمان می‌تواند رژیم بین‌المللی حاکم بر سطح جهان را نیز از بین ببرد. درنهایت وقتی‌که این رژیم‌ها و رویه‌ها در سطح بین‌المللی از بین برود هر کشور دیگری نیز می‌تواند به خود اجازه دهد که در این عرصه واردشده و تلاش کند که تسلیحات هسته‌ای خود را افزایش دهد.