شعیب بهمن
روســیه مدتی است که به دنبال برگزاری همهپرســی اصالح قانون اساسی این کشــور است و قرار اســت در صورت تأیید، تغییرات در بازه محدود اما متنوعــی انجام گیرد. این اصالحات شــامل طرحهایــی در حمایت از نظام خانواده، مقابله با فســاد، ممنوعیت تابعیت مضاعف مقامهای دولتی، افزایش مســتمری بازنشســتگان و حداقل دستمزد میشــود. در حوزه سیاسی هم افزایش اختیارات دولت در ســطح داخلی و پارلمان در انتخاب و اعطای رأی اعتماد به اعضای دولت مدنظر است. اما آنچه توجهات را به خود جلب کرد، پیشنهادی است که در روز تصویب این تغییرات توسط یکی از اعضای حزب روسیه متحد مبنی مطرح شد بر حذف محدودیت تعدد انتخاب برای ریاست جمهوری به صورت متوالی. این قانون البته صرفاً شامل خود والدیمیر پوتین شــده که دوره دوم ریاست جمهوری او در ســال ۲۰۲۴ به پایان میرسد و با قانون فعلی نمیتواند در انتخابات بعدی شــرکت کنــد. اما مطابق با این اصالحیه، پوتین این امکان را خواهد داشــت که به شــرط حیات، دستکم برای دو دوره ۶ ساله دیگر در رأس قدرت باقی بماند. برخی بر این عقیدهاند تغییرات پیشنهادی در قانون اساسی به نوعی ابزاری برای پیشبرد این هدف بودهاست.
از سوی دیگر، مسئله مشخص در ساختار فعلی روسیه، عدم وجود جایگزین مشخصی برای پوتین است که بتواند به خوبی جای او را پر کند. هر چند در عین حال اصالح قانون اساســی و افزایش نقش نخستوزیر و دوما در مسائل داخلی و بهویژه در مســائل اقتصادی نشــان میدهد به رغم اینکه ساختار سیاســی تمایل به تداوم قدرت پوتیــن دارد، اما پوتین نباید به عنوان عامل مشکالت داخلی روسیه به خصوص مسائل اقتصادی شناخته شود. به همین خاطر، اصالحات قانون اساسی ضمن اینکه حضور پوتین را در قدرت استمرار میبخشــد، به نوعی مسئولیت ناکامیها و عدم موفقیتهای داخلی را تا حد زیادی بر عهده نخســتوزیر، کابینه و مجلس دومــا میگذارد. جدا از این، تغییر قانون اساسی تغییرات شگرفی به همراه نخواهد داشت.
این اصالحات، مخالفانی جدی هم در روسیه ندارد. احزاب در پارلمان حضور دارند و افزایش قدرت پارلمان را بــه نوعی افزایش قدرت خود میبینند. به همین دلیل در بین احزاب داخل دوما مخالفت جدی وجود نداشــته است. در بیــن چهرههای ضد پوتین که جریان اعتــراض را رهبری میکنند البته اعتراضهایی وجود دارد؛ مانند الکســینا والری، وبالگنویس معروف که به این امر اعتراض کرده و خواســتار تحریم همهپرســی شده است؛ اما واقعیت این است که جریانهای مخالف هم به دلیل شیوع کرونا قادر به تظاهرات و اعتراضهای خیابانی نیستند.
در مجموع به نظر میرســد سطح مشــارکت در همهپرسی به دالیلی مانند کرونا و یا نظر منفی بخشی از مردم برای ابقای پوتین در قدرت پایین باشد و احتماالً با مشــارکت باالیی رو به رو نخواهیم بود. البته با همان مشــارکت پایین هم این همهپرســی رأی خواهد آورد و در صورت تداوم شرایط کنونی و صحت جســمانی پوتین، شــاهد حضور او در رأس هرم قدرت روسیه در آینده خواهیم بود.